HALKLARIN KÖPRÜSÜ DERNEĞİ BASMANE’DE SOKAKTA YAŞAYAN MÜLTECİLERE YÖNELİK 2. SAĞLIK TARAMASI RAPORU (16.9.2015)
Halkların Köprüsü Derneği’nin üye ve gönüllülerinden oluşan aralarında hekim, hemşire, eczacı, tıp fakültesi ve eczacılık fakültesi öğrencileri, saha taraması ekibi, tercüman ve raportörlerden oluşan 30 kişi dört ekip halinde 16 Eylül Çarşamba günü, Basmane, İzmir’de sağlık taraması gerçekleştirilmiştir.
A- Bölgenin fiziki yapısı
• Yol yapısı, ulaşım koşulları, yerleşim özellikleri: Bölgede İzmir’e savaş nedeniyle göç etmek zorunda kalan aileler dağınık olarak yerleşmiş durumdadır. Yerleşim şehir merkezinde anayol arterlerinin olduğu sokak araları, otel kaldırımları, camii avlusu, cami önü, belediye park alanı ve çevresi gibi konut dışı alandadır.
• Barınma Koşulları: Evde ve otelde yaşayan az sayıdaki sığınmacı dışında barınma ihtiyacını karşılamak için mevcut şartlar sert ve kirli, yer yer ıslak ve çamurlu sokak zemini üzerine serilen kartonlar ve sınırlı sayıdaki battaniye, yorgan, yastıktan ibarettir. Banyo, tuvalet, temiz su erişimi yoktur. Tuvalet ihtiyacı cami avlusunda ücretli ve hijyenik açıdan kötü durumda olan tuvalet aracılığıyla giderilmektedir. Çevredeki yüzlerce sığınmacı bölgedeki 2 caminin 2 tuvaletini kullanmaktadır. Tuvaletler gece kapatılmaktadır. Gece saatlerinde ve tuvaletin ücretli olması gün boyunca insanların bir kısmı tuvalet ihtiyacını gidermek için açık alanı kullanmaktadır. Banyo gereksinimini karşılayacak bir yer yoktur, sokakta yaşayan insanlar banyo yapmamaktadır.
B- Bölgenin Sosyo-Demografik Yapısı
• Nüfus: Taramada 38 aileye ulaşılmış ve toplamda 176 kişiye tarama yapılmıştır.
0-1 yaş arası 14 bebek (7K, 7E),
>1-5 yaş arası 28 çocuk (11K, 17E),
15-49 yaş arası 33 kadın tespit edilmiştir.
• Nüfus hareketliliği: Suriye’nin Halep, Lazkiye, Şam, Rakka, Kobani bölgelerinden ayrıca Lübnan, Cezayir ve Filistin’den, 1 gün-7 ay aralığında değişmek üzere çoğunluğu son 15 gün içinde gelmiştir.
• Çoğu Türkiye üzerinden Yunanistan’a ve oradan da Almanya başta olmak üzere Avrupa ülkelerine gitmek istemektedir. Az da olsa bir kısmı iş bulup Türkiye’de yaşamayı (6 aile) ya da Suriye’ye geri dönmeyi (3 aile) istemektedir. Mülteci kampına gitmek isteyen kimse yoktur.
• İş, gelir, ev ve iletişim olanakları: Türkiye’de yaptıkları gelir getirici bir iş yoktur. Birikmiş paraları ile geçinmekteler. Pek çoğu parasının tükendiğini ve yardımlarla yaşadıklarını belirtti. Bir kısmında cep telefonu vardır, iletişim olanağı cep telefonundan ibarettir. Pek çok kişide cep telefonu yoktur.
C- Sağlık Durumu
Sağlıklı suya erişim ve dengeli ve düzenli beslenmenin önünde çok ciddi engeller vardır. İçme suyu paketli pet şişelerden ya da musluktan tedarik edilmektedir. Yemekler maddi koşullara göre etraftaki lokantalardan, marketlerden alınmaktadır. Bazı aileler sadece dışarıdan gelen yardımlarla beslenmektedir. O gün yardım gelmediği taktirde aç kalmaktadır. Bazı aileler günde sadece bir öğün yemek yediklerini belirttiler.
Özellikle bebek ve çocuklarda olmak üzere beslenme ve barınma koşulları dolayısıyla ishal vakaları ve çok sayıda üst solunum yolu enfeksiyonu (ÜSYE) gözlenmiştir.
Bebeklerin bağışıklaması hiç yapılmamış ya da eksik yapılmıştır. Hiçbir bebeğin aşı kartı bulunmamakta, düzenli bebek izlemi yapılmamaktadır. Beslenme eksikliği (malnütrisyon) olan bebekler vardır.
Taramada sözel olarak tespit edildiği kadarıyla 2 ay- 8 ay arasında olmak üzere 6 gebe bulunmaktadır. Gebelerin takipleri hiç yapılmamış ya da eksik yapılmıştır. Düzenli gebe izlemi yapılmamaktadır. 15-49 yaş kadın izlemi yapılmamaktadır.
Taramada çocuklarda ÜSYE, bronşit, ishal, uyuz, otit gibi hastalıklar yaygın olarak tespit edilmiş, doğuştan kalp hastalığı nedeniyle ameliyat olmuş ve sürekli takip edilmesi gereken bir çocuğun olduğu görülmüştür. Bu çocukların sağlık hizmetine erişim ve tedavi olanakları yoktur.
Kronik hastalık yükü açısından taranan toplulukta hipertansiyon, diyabet, kalp hastalığı, ve psikiyatrik hastalıklar öne çıkan hastalıklardır. Toplulukta tiroid hastalığı ve lomber disk hernisi nedeniyle ameliyat olması gereken hastalar bulunmaktadır. Kronik hastalık takibi yapılmamaktadır.
Tarama faaliyeti sırasında anamnezler alınmış, fizik muayene yapılmış ve tanı konan hastalara ekipteki eczacılar aracılığı ile uygun ilaçlar verilmiş ve tercümanlar aracılığı ile kullanımları tarif edilmiştir.
D- Toplumun Geçmişi ve Kültürel Özellikleri
• Sağlıkla ilgili olaylar: Ziyaret edilen tüm aileler savaş ve göç nedeniyle bir veya daha fazla deniz yolu ile Yunan adalarına geçmeye çalışmış, denize düşmüş/düşürülmüş, boğulma tehlikesi yaşamıştır. Islak ve bitkin halde saatlerce çeşitli kötü muamelelere maruz kalmışlardır.
• Sağlığı etkileyen olaylar: Kimlik kartı olmayan kişiler var. Kimlik kartı olanlar güvenlik, geri gönderilme korkusu nedeniyle sağlık hakkına erişim için kartını kullanmamaktadır.
• Sağlık olanaklarından yararlanma durumu: Dil problemi, sağlık hizmeti için nereye başvuracağını bilmeme, güvenlik endişesi nedeniyle sağlık hizmeti alamamaktadırlar.
Sonuç-Öneriler:
Saha araştırmasını sağlık durum tespiti ve konuyla ilgili Türkiye’nin sorumlulukları bağlamında ele aldığımızda sonuç ve önerilerimiz aşağıdaki gibidir:
Tarama yapılan bölgede hijyen şartlarının, barınma ve beslenme koşullarının sağlık açısından uygun olmaması ciddi bir sorun olarak ortada durmaktadır. Aşısız çocuklar, eradike edilen çocukluk dönemi bulaşıcı hastalıkların insidansını artıracak şekilde risk oluşturmaktadırlar. Tuvalet koşullarının hijyenik olmaması, yaşanılan çevreye dışkı ve idrar yapılması fekal-oral bulaşla geçen bulaşıcı hastalıklar açısından üzerinde önemle durulması gereken bir sorundur. Önümüzdeki dönemde bölgede olası enfeksiyöz bulaşıcı hastalıklar görülebilecektir. Olası salgın tabloları sadece sığınmacıları değil bir bütün olarak Basmane bölgesinde yaşayan halkı etkileyecektir. Sığınmacıların banyo yapacak koşullarının olmaması da özellikle uyuz, impetigo, mantar gibi deri hastalıkları, vajinit, sistit olmak üzere pek çok bulaşıcı-bulaşıcı olmayan hastalığa zemin hazırlamaktadır. Yine barınma koşulları içinde ele alınabilecek bir nokta sığınmacıların sert, soğuk zeminde yatıyor olmasıdır. Ayrıca hava koşulları değişmiş ve yağmurlar başlamıştır. Geceleri soğuk ve yağışlı olmaktadır. Pek çok insanda ÜSYE saptanmıştır.
Öte yandan Suriye’de sosyal hayatları, gelir getiren bir meslekleri varken şimdi tüm günlerini insan tacirleri aracılığıyla Avrupa’ya umut yolculuğu için bir haber beklemekle geçiren sığınmacılar ciddi psikolojik risk altındadırlar. Anksiyöz ruh hali gözlenen toplulukta ilerleyen zamanlarda depresyon, anksiyete bozukluğu, şiddet eğilimi gibi tabloların artması olasıdır.
Suriyeliler, sürekli göç halinde olduklarından, aile hekimine kayıtlı olmadıkları için bebek izlemi, gebe izlemi, 15-49 yaş kadın izlemi, kronik hastalık izlemi ve bulaşıcı hastalık izlemi hizmetlerinden yararlanamamaktadırlar. Kimliği olmayan Suriyeliler kayıt dışı duruma düşmektedir. Kimliği olanlar ise takip açısından dinamik ve sirküle bir topluluk olan Suriyelilere zor ulaşılmaları sebebiyle bir aile hekimi tarafından takip edilememektedirler.
Hiç vakit geçirilmeden İzmir Valiliği, AFAD İl Müdürlüğü ve İzmir Halk Sağlığı Müdürlüğü tarafından yapılması gerekenler:
1. Mültecilere uygun barınma ve beslenme koşulları sağlanmalıdır. Fuar alanına ve parklara en azından çadırlar kurulmalıdır.
2. Seyyar tuvaletler ve seyyar banyolar kurulmalıdır.
3. Düzenli 3 öğün beslenme yardımı yapılmalıdır.
4. Mültecilere yönelik 1. Basamak sağlık hizmetleri mobil ekiplerle ayaklarına gidilerek verilmelidir.
5. Mültecilere yönelik 2. Basamak sağlık hizmetleri için organizasyon yapılmalı, sevk zinciri kurulmalı, taşıma ve tercüman hizmeti verilmelidir.
6. Mültecilerin ilaca erişimleri yoktur. Ücretsiz ilaca erişim sağlanmalıdır.
7. Mültecilere Türkiye’deki hakları anlatılmalı ve bu hakları çerçevesinde hak arama yolları sağlanmalıdır. Sosyal hizmet elemanları, hukukçular görevlendirilmelidir.
Halkların Köprüsü Derneği