IRAK’tan Sığınan Ezidilerin Sağlık Hakları
Geçici Koruma Yönetmeliğinde 9. Maddesi uyarınca geçici koruma kararının Bakanlar Kurulu tarafından alınacağı belirtilmiştir. Yönetmeliğin geçici 1. Maddesinde ise 28 Nisan 2011 tarihinden itibaren Suriye Arap Cumhuriyetinde meydana gelen olaylar sebebiyle toplu ya da bireysel olarak ülkemize gelen Suriye Arap Cumhuriyeti vatantaşları, mülteciler ve vatansızlar geçici koruma altına alınmıştır.
Irak’tan ülkemize sığınan insanlar ise geçici koruma altına alınmamıştır. Onlara geçici koruma statüsünün tanınabilmesi için Yönetmelik uyarınca ayrıca bir Bakanlar Kurulu kararının alınması gerekmektedir.
Ezidiler de 6458 Sayılı Yabancılar Ve Uluslararası Koruma Kanununun 2. Maddesinde belirtilen “Ülkesinden ayrılmaya zorlanmış, ayrıldığı ülkeye geri dönemeyen, acil ve geçici koruma bulmak amacıyla kitlesel olarak sınırlarımıza gelen veya sınırlarımızı geçen yabancılar” tanımı içinde yer almaktadır. 6458 Sayılı Kanunun 91. Maddesi uyarınca geçici koruma statüsü verilmesi gerekirken bu kararın alınmama nedeninin insani ve hukuki gerekçeler dışında kaldığı anlaşılmaktadır. Anayasa’nın 10. Maddesinde belirtilen eşitlik ilkesinin Suriye Arap Cumhuriyeti ve Irak’tan aynı nedenlerle ülkemize sığınan insanlara aynı uygulamanın yapılmasını zorunlu kılmaktadır.
Bu durumda Bakanlar Kurulu kararı alınmaz ise Irak’tan ülkemize sığınmak zorunda kalan Ezidiler’e ilişkin 6458 Sayılı Yabancılar Ve Uluslararası Koruma Kanunu hükümleri uyarınca Avrupa ülkelerinden gelmedikleri için şartlı mülteci ya da ikincil koruma statüsünün sağlanması için başvuruda bulunabilecekleri düşünülebilir. Uygulamada karşılaşılan sıkıntılar nedeniyle bu yolun kullanılmasının olanaklı olup olmadığı tarafımızdan değerlendirilememektedir. Ancak Kanunda düzenlenen uluslararası koruma başvurusu yapma olanağının ülkemize sığınmak zorunda kalan bütün insanlara sağlanması Uluslararası mevzuattan kaynaklanan bir yükümlülüktür. Türkiye kitlesel göç nedeniyle başvuru işlemlerini alamıyor veya almıyor ise bu durumda Kanunun 91. Maddesindeki geçici koruma müessesini işletmesi gerekir.
Kanunun 62. Maddesinde “Avrupa ülkeleri dışında meydana gelen olaylar sebebiyle; ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşüncelerinden dolayı zulme uğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu ülkenin korumasından yararlanamayan, ya da söz konusu korku nedeniyle yararlanmak istemeyen yabancıya veya vatansız kişiye statü belirleme işlemleri sonrasında şartlı mülteci statüsü verileceği ve Üçüncü ülkeye yerleştirilinceye kadar, şartlı mültecinin Türkiye’de kalmasına izin verileceği düzenlenmiştir.
Uluslararası koruma başvurusunun valiliklere yapılacağı, kimlik doğrulama işlemlerinin yapılacağı, uluslararası koruma başvurusu yaptığını gösterir otuz gün geçerli bir kayıt belgesinin verileceği, bu kayıt belgesinin otuz günlük sürelerle geçerliliğinin uzatılabileceği böylece ülkede kalabilecekleri, görüşmelerde tercümanlık hizmetlerinin sağlanacağı, başvuru sahibinin, adres kayıt sistemine kayıt yaptırmak ve ikamet adresini valiliğe bildirmekle yükümlü olduğu, başvuru sahibiyle kayıt tarihinden itibaren otuz gün içinde bireysel mülakat yapılacağı, mülakatı tamamlanan başvuru sahibine ve varsa birlikte geldiği aile üyelerine, uluslararası koruma talebinde bulunduğunu belirten ve yabancı kimlik numarasını içeren altı ay süreli Uluslararası Koruma Başvuru Sahibi Kimlik Belgesi düzenleneceği, başvurusu sonuçlandırılamayanların kimlik belgelerinin altı aylık sürelerle uzatılacağı düzenlenmiştir.
Kanunun 89. Maddesinde şartlı mülteci ya da ikincil koruma başvurusunun kayıt altına alındığı, ancak henüz sonuçlanmadığı dönemde başvuru sahibi ve aile üyelerinden herhangi bir sağlık güvencesi olmayan ve ödeme gücü bulunmayanların, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu hükümlerine tabi olacağı, Genel sağlık sigortasından faydalanacak kişilerin primlerinin ödenmesi için Göç İdaresi Genel Müdürlüğü bütçesine ödenek konulacağı Primleri Genel Müdürlük tarafından ödenenlerden ödeme güçlerine göre primin tamamı veya belli bir oranı talep edileceği düzenlenmiştir.
6458 Sayılı Kanun ile göç alanına ilişkin işlemleri yürütmek üzere İçişleri Bakanlığına bağlı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü kurulmuştur. Bir de İçişleri Bakanının başkanlığında, Aile ve Sosyal Politikalar, Avrupa Birliği, Çalışma ve Sosyal Güvenlik, Dışişleri, İçişleri, Kültür ve Turizm, Maliye, Millî Eğitim, Sağlık ve Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme bakanlıkları müsteşarları ile Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanı ve Göç İdaresi Genel Müdüründen oluşan Göç Politikaları Kurulu oluşturulmuştur Kurul en az yılda bir kez gerekli görüldüğü hallerde ise Kurul Başkanının çağrısıyla olağanüstü toplanabilmektedir. Kurulun görevleri arasında “ Kitlesel akın durumunda uygulanacak yöntem ve tedbirleri belirlemek” “İnsani mülahazalarla toplu hâlde Türkiye’ye kabul edilecek yabancılar ile bu yabancıların ülkeye giriş ve ülkede kalışlarıyla ilgili usul ve esasları belirlemek” te yer almaktadır. Kurulun sekreterya hizmetlerini Göç idaresi Genel Müdürlüğünün yapacağı belirtilmiştir.
Yukarıda belirttiğimiz üzere toplu olarak sığınmak üzere ülkemize gelen Ezidi’lerin ülkemize girişi ve ülkemizde kalışı ile ilgili mutlaka kimi usul ve esasların belirlenmiş olması gerekir. Bu kapsamda sağlık hizmetlerinin nasıl yürütüleceğine ilişkin kuralların da belirlenmesi beklenir. Bu çerçevede Kurul’un sekretarya hizmetlerini yürüten Göç İdaresi Genel Müdürlüğünden alınan kararlar ile ilgili bilgi istenip sonucuna göre sağlık hizmetlerine ilişkin talepler şekillendirilebilir.
Ayrıca 663 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin 2. Maddesi uyarınca Sağlık Bakanlığı sadece vatandaş olanların değil “herkesin bedeni, zihni ve sosyal olarak tam bir iyilik halinde” olmasını sağlamak bunun için gerekli tedbirleri almakla yükümlü kılınmıştır. Bu kapsamda Ezidiler’in ülkemize sığınan Suriyeliler ve diğer insanlara tanınan sağlık hizmetlerinin sağlanması görevini yapması için Sağlık Bakanlığı nezdinde girişimde bulunulabilir.